Скаляр өрісі мен ұсынылған қараңғы материя моделіндегі соңғы температураның әсерлері

Скаляр өрісі мен ұсынылған қараңғы материя моделіндегі соңғы температураның әсерлері

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.31489/2024No2/92-101

Кілт сөздер:

скаляр өрісі, қараңғы зат, Бозе-Эйнштейн конденсаты, галактикалардың айналу қисықтары

Аңдатпа

Суыққараңғыматерияпарадигмасынабаламаболыптабылатынскалярөрісініңқараңғыматериятеориясыаясындаекімодельдіқолдануыменбеттікжарықтылығытөментөртспиральдыгалактикалардағықараңғыматерияныңтаралуызерттелді. БіріншімодельБозе-Эйнштейнконденсатыболыптабылады, ондабозондарнөлдіктемператураданегізгікүйдеболады. Екіншімодельқозғанкүйлердіенгізугемүмкіндікберетінскалярөрісініңпотенциалынасоңғытемпературалықтүзетулердіқамтиды. Масштабтырадиусты, сипаттық (орталық) тығыздықтыжәнетолықмассанықосаалғанда, модельдердіңбоспараметрлерінанықтауүшінайналуқисықтарынбақылаумәліметтерінегізіндееңкішіквадраттардысызықсызжуықтауәдісіқолданылды. Мөлшерлікталдаугалактикалықдеңгейдесоңғытемператураныескерудіңімаңыздылығынкөрсетеді. Соныменқатар, екімодельизотермиялықсфера, Наварро-Френк-УайтжәнеБуркертпрофильдерісияқтыкеңіненқолданылатынжәнеқараңғыматерияныңқабылданғанфеноменологиялықпрофильдерініңнәтижелеріменсалыстырылды. Әрбір модельдің дұрыстығын бағалау Байес толықтығының ақпараттық критерийі негізінде жүргізілді. Статистикалық талдау белгілі бір профильді таңдаудың мазмұнды интерпретациясын қамтамасыз етеді. Нәтижесінде бұл зерттеу дәстүрлі феноменологиялық профильдермен салыстырғанда скаляр өріс модельдерінің тиімділігіне түсіндірме беріп, беттік жарықтылығы төмен спиральды галактикалардағы қараңғы материяның таралуын жақсырақ түсінуге ықпал етеді.

Авторлар туралы мәліметтер

Сулиева Г.Б.

Suliyeva, Gulnara – PhD student, al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan; Scopus Author ID: 57818572500; https://orcid.org/0000-0001-5072-7898; g_suliyeva@mail.ru

Курманов Е.Б.

Kurmanov, Yergali – PhD, Acting Associate Professor, al-Farabi Kazakh National University, Leading Research Associate at the National Nanotechnology Open Laboratory (NNLOT), Almaty, Kazakhstan; Scopus Author ID: 57695578100; https://orcid.org/0000-0003-3695-0166;kurmanov.yergali@kaznu.kz

Қонысбаев Т.К.

Konysbayev, Talgar –PhD, Senior Researcher, National Nanotechnology Open Laboratory (NNLOT), al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan; Scopus Author ID: 5721980000; https://orcid.org/0000-0001-9476-3700;talgar_777@mail.ru

Бошкаев К.А.

Boshkayev, Kuantay – PhD, Professor, al-Farabi Kazakh National University, Chief Researcher at the National Nanotechnology Open Laboratory (NNLOT), Almaty, Kazakhstan; Scopus Author ID: 54883880400; https://orcid.org/ 0000-0002-1385-270X;kuantay@mail.ru

Уразалина А.А.

Urazalina, Ainur – PhD, Senior Lecturer, al-Farabi Kazakh National University, Leading Research Associate at the National Nanotechnology Open Laboratory (NNLOT), Almaty, Kazakhstan; Scopus Author ID: 57076979300;

Luongo O.

Luongo, Orlando – PhD, Associate Professor, University of Camerino, Camerino, Italy; Scopus Author ID: 35176257700; https://orcid.org/0000-0001-7909-3577;orlando.luongo@unicam.it

References

Zwicky F. (1933) Die rotverschiebung von extragalaktischen nebeln. Helvetica Physica Acta. 6, 110-127. Available at: https://ned.ipac.caltech.edu/level5/March17/Zwicky/frames.html

Rubin V.C., Ford Jr.W. K., Thonnard N. (1980) Rotational properties of 21 SC galaxies with a large range of luminosities and radii, from NGC 4605/R= 4kpc/to UGC 2885/R= 122 kpc. Astrophysical Journal. 238, 471- 487. Available at: https://articles.adsabs.harvard.edu/pdf/1980ApJ...238..471R DOI: https://doi.org/10.1086/158003

Rubin V.C. (1983) The rotation of spiral galaxies. Science. 220, 4604, 1339-1344, Available at: https://www.science.org/doi/10.1126/science.220.4604.1339 DOI: https://doi.org/10.1126/science.220.4604.1339

Bertone G., Hooper D., Silk J. (2005) Particle dark matter: Evidence, candidates and constraints. Physics reports. 405, 5-6, 279-390. DOI:10.1016/j.physrep.2004.08.031. DOI: https://doi.org/10.1016/j.physrep.2004.08.031

Bennett C.L., Larson D., Weiland J.L., Jarosik N., Hinshaw G., Odegard N., Smith K.M., Hill R.S., Gold B., Halpern M., Komatsu E., Nolta M.R., Page L., Spergel D.N, Wollack E., Dunkley J., Kogut A., Limon M., Meyer S.S., Tucker G.S., Wright E.L. (2013) Nine-year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) observations: final maps and results. The Astrophysical Journal Supplement Series. 208, 2, 1-54. Available at: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/0067-0049/208/2/20 DOI: https://doi.org/10.1088/0067-0049/208/2/20

Benson A.J. (2010) Galaxy formation theory. Physics Reports. 495, 2-3, 33-86. DOI:10.1016/j.physrep.2010.06.001. DOI: https://doi.org/10.1016/j.physrep.2010.06.001

Larson D., Dunkley J., Hinshaw G., Komatsu E., Nolta M.R., Bennett C.L., Gold B., Halpern M., Hill R.S., Jarosik N., Kogut A., Limon M., Meyer S.S., Odegard N., Page L., Smith K.M., Spergel D.N., Tucker G.S., Weiland J.L., Wollack E. and Wright E.L. (2011) Seven-year wilkinson microwave anisotropy probe (WMAP*) observations: power spectra and WMAP-derived parameters. The Astrophysical Journal Supplement Series. 192(2), 1-19. DOI:10.1088/0067-0049/192/2/16. DOI: https://doi.org/10.1088/0067-0049/192/2/19

Weinberg D.H., Bullock J.S., Governato F., Kuzio de Naray R., Peter H.G. (2015) Cold dark matter: controversies on small scales. Proceedings of the National Academy of Sciences. 112, 40, 12249-12255. DOI:10.1073/pnas.1308716112. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.1308716112

Ji S.U., Sin S.J. (1994) Late-time phase transition and the galactic halo as a Bose liquid. II. The effect of visible matter. Physical Review D. 50, 6, 3655-3659. DOI:10.1103/PhysRevD.50.3655. DOI: https://doi.org/10.1103/PhysRevD.50.3655

Guzmán F.S., Matos T. (2000) Scalar fields as dark matter in spiral galaxies. Classical and Quantum Gravity. 17 (1) L9-L16. DOI:10.1088/0264-9381/17/1/102. DOI: https://doi.org/10.1088/0264-9381/17/1/102

Guzman F.S., Matos T., Villegas H.B. (1999) Scalar fields as dark matter in spiral galaxies: comparison with experiments. Astronomische Nachrichten: News in Astronomy and Astrophysics. 320, 3, 97-104. DOI:10.1002/1521-3994(199907)320:3<97::AID-ASNA97>3.0.CO;2-M. DOI: https://doi.org/10.1002/1521-3994(199907)320:3<97::AID-ASNA97>3.0.CO;2-M

Lee J., Koh I. (1996) Galactic halos as boson stars. Physical Review D. 53, 4, 2236-2239. DOI:10.1103/PhysRevD.53.2236. DOI: https://doi.org/10.1103/PhysRevD.53.2236

Hu W., Barkana R., Gruzinov A. (2000) Fuzzy cold dark matter: the wave properties of ultralight particles. Physical Review Letters. 85, 6, 1158-1161. DOI:10.1103/PhysRevLett.85.1158. DOI: https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.85.1158

Schive H.Y., Chiueh T., Broadhurst T. (2014) Cosmic structure as the quantum interference of a coherent dark wave. Nature Physics. 10, 7, 496-499. DOI:10.1038/nphys2996. DOI: https://doi.org/10.1038/nphys2996

Boehmer C.G., Harko T. (2007) Can dark matter be a Bose–Einstein condensate? Journal of Cosmology and Astroparticle Physics. 06, 1-27. DOI:10.1088/1475-7516/2007/06/025. DOI: https://doi.org/10.1088/1475-7516/2007/06/025

Bogoliubov N. (1947) On the theory of superfluidity. J. Phys. 11 (1), 23. Available at: https://inspirehep.net/literature/45477

Robles V.H., Matos T. (2012) Exact solution to finite temperature SFDM: natural cores without feedback. The Astrophysical Journal. 763, 1, 1-8. DOI:10.1088/0004-637X/763/1/19. DOI: https://doi.org/10.1088/0004-637X/763/1/19

Kolb E.W., Turner M.S. (1981) The early universe. Nature. 294, 5841, 521-526. DOI:10.1038/294521a0. DOI: https://doi.org/10.1038/294521a0

Castellanos E., Matos T. (2013) Klein–Gordon Fields and Bose–Einstein Condensates: Thermal Bath Contributions. International Journal of Modern Physics B. 27, 11, p. 1350060. DOI:10.1142/S0217979213500604. DOI: https://doi.org/10.1142/S0217979213500604

Navarro J.F. (1996) The structure of cold dark matter halos. Symposium-international astronomical union. 171, 255-258. DOI:10.48550/arXiv.astro-ph/9511016. DOI: https://doi.org/10.1017/S0074180900232452

Burkert A. (1995) The structure of dark matter halos in dwarf galaxies. The Astrophysical Journal. 447, 1, L25-L28. DOI:10.1086/309560. DOI: https://doi.org/10.1086/309560

Jimenez R., Verde L., Oh S.P. (2003) Dark halo properties from rotation curves. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 339, 1, 243-259. DOI:10.1046/j.1365-8711.2003.06165.x. DOI: https://doi.org/10.1046/j.1365-8711.2003.06165.x

Levenberg K. (1944) A method for the solution of certain non-linear problems in least squares. Quarterly of applied mathematics. 2 (2), 164-168. DOI:10.1090/qam/10666. DOI: https://doi.org/10.1090/qam/10666

Marquardt D.W. (1963) An algorithm for least-squares estimation of nonlinear parameters. Journal of the society for Industrial and Applied Mathematics. 11, 2, 431-441. Available at: https://www.jstor.org/stable/2098941. DOI: https://doi.org/10.1137/0111030

Lelli F., McGaugh S.S., Schombert J.M. (2016) SPARC: Mass models for 175 disk galaxies with Spitzer photometry and accurate rotation curves. The Astronomical Journal. 152, 6, 1-14. DOI:10.3847/0004-6256/152/6/157. DOI: https://doi.org/10.3847/0004-6256/152/6/157

Kurmanov Ye., Boshkayev K., Konysbayev T., Muccino M., Urazalina A., Ikhsan G., Saiyp N., Rabigulova G, Karlinova M., Suliyeva G., Taukenova A. and Beissen N. (2023) Analysis of dark matter profiles in the halos of spiral galaxies. Physical Sciences and Technology. 10, 3-4, 4-16. DOI:10.26577/phst.2023.v10.i2.01. DOI: https://doi.org/10.26577/phst.2023.v10.i2.01

Boshkayev K., Konysbayev T., Kurmanov E., Muccino M. (2020) Dark matter properties in galaxy U5750. News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan physico-mathematical series. 6, 81-90. DOI:10.32014/2020.2518-1726.101. DOI: https://doi.org/10.32014/2020.2518-1726.101

Boshkayev K., Konysbayev T., Kurmanov E., Muccino M., Zhumakhanova G. (2020) Physical properties of dark matter in galaxy U11454. Physical sciences and technology, 7, 11-20. DOI:10.26577/phst.2020.v7.i2.02. DOI: https://doi.org/10.26577/phst.2020.v7.i2.02

Boshkayev K., Konysbayev T., Kurmanov E., Luongo O., Muccino M. (2020) Imprint of pressure on characteristic dark matter profiles: the case of ESO0140040. Galaxies. 2020, 74, 1-13. DOI:10.3390/galaxies8040074. DOI: https://doi.org/10.3390/galaxies8040074

Boshkayev K., Zhumakhanova G., Mutalipova K., Muccino M. (2019) Investigation of different dark matter profiles. News of the National Academy of Sciences of the Republic of Kazakhstan Physical and Mathematical Series. 6, 328, 25-33. DOI:10.32014/2019.2518-1726.70. DOI: https://doi.org/10.32014/2019.2518-1726.70

Sofue Y. (2015) Dark halos of M 31 and the Milky Way. Publications of the Astronomical Society of Japan. 67, 4, 75-84. DOI:10.1093/pasj/psv042. DOI: https://doi.org/10.1093/pasj/psv042

Salucci P. (2019) The distribution of dark matter in galaxies. The Astronomy and Astrophysics Review. 27, 1 – 60. DOI:10.1007/s00159-018-0113-1. DOI: https://doi.org/10.1007/s00159-018-0113-1

Boshkayev K.,Konysbayev T., Kurmanov Ye., Luongo O., Muccino M., Quevedo H., Zhumakhanova G. (2024) Numerical analyses of M31 dark matter profiles. 33, 03-04. DOI:10.1142/S0218271824500160. DOI: https://doi.org/10.1142/S0218271824500160

Downloads

Түсті

2024-04-07

Өңделді

2024-04-17

Қабылданды

2024-06-18

Жарияланды

2024-06-29

How to Cite

Сулиева G., Курманов Y., Қонысбаев T., Бошкаев K., Уразалина A., & Luongo, O. (2024). Скаляр өрісі мен ұсынылған қараңғы материя моделіндегі соңғы температураның әсерлері. Eurasian Physical Technical Journal, 21(2(48), 92–101. https://doi.org/10.31489/2024No2/92-101

Журналдың саны

Бөлім

Физика және астрономия

Similar Articles

You may also start an advanced similarity search for this article.

Loading...